Doç. Dr. Cengiz Dibekoğlu

Akut Batın

Ani başlayan ve başlıca şikayet ve bulguları karın bölgesini ilgilendiren, tedavisi için çok büyük ihtimalle ameliyata ihtiyaç duyulan, genellikle en sık saptanan şikayeti karın ağrısı olan bir hastalık tablosudur. Akut batın sendromu tek bir hastalığın adı değildir, birçok hastalığın ayrı ayrı olarak yapabileceği acil klinik bir durumdur. Genellikle bu tablo altında ciddi hastalıklar bulunur ve tedavi gecikirse ciddi komplikasyonlar ve hatta ölümler olabilir. Tanısı genellikle zor konur ve atipik vakalar sıkça görülebilir.

​

Akut batın sendromunda en önemli ve en sık rastlanan bulgu karın ağrısıdır. O nedenle karın ağrısı detaylı olarak soruşturulmalıdır. 6 saatten uzun süre devam eden ağrılar akut batın yönünden incelenmelidir. Ağrının yeri , başlangıç ve devam ediş şekli, karakteri, yayılması, yer değiştirmesi ve pozisyon ile şiddetinin değişmesi detaylı olarak hekim tarafından sorgulanmalıdır.

Karın ağrısının yeri;

Batın, göbekten geçen yatay ve dikey hayali çizgilerle dört kadrana ayrılabilir; sağ-üst, sağ-alt, sol-üst ve sol-alt olmak üzere. Örneğin, safra kesesi iltihabının (kolesistit) ağrısı batın sağ üst kadranda, apandisit ağrısı batın sağ alt kadranda, pankreas iltihabının (pankreatit) ağrısı batın sol üst kadranda ve bir çeşit kalın barsak iltihabı olan divertikülit hastalığının ağrısı da genellikle batın sol alt kadranda hissedilir.

​

Karın ağrısının başlangıç şekli üç tipte olabilir:

1-Ani Başlangıç: Birkaç saniye içinde başlar. Çok kuvvetli ve devamlı ağrıdır. İçi boş organ delinmeleri (örn. ince barsak veya kalın barsak delinmeleri), aort anevrizma rüptürü, ektopik (dış) gebelik rüptürü bu tip ağrı başlangıcı yapan hastalıklara örnektir.

2-Hızlı başlangıç: Hafif şiddette ağrı şeklinde başlar ve 1-2 saatte kuvvetli ağrı şekline dönüşür, devamlıdır. Akut kolesistit, akut pankreatit, strangule (boğulmuş) herni (fıtık), proksimal ince barsak obstrüksiyonunda (tıkanıklığı) bu şekilde ağrı başlangıcı olur.

3-Yavaş başlangıç: Belli belirsiz ağrı şeklinde başlar ve 6-12 saatte kendini belli eder hale gelir. Akut apandisit, distal ince barsak obstrüksiyonu, kolon (kalın barsak) obstrüksiyonu bu tipte ağrı başlangıcı için örnek hastalıklardandır.

​

Karın ağrısı devamlı ağrı ya da kolik ağrı şeklinde karakterize olabilir. Devamlı ağrı tipinde ağrı hafif veya kuvvetli olarak sürekli hissedilir, örneğin akut apandisit, ülser delinmesi ağrısı. Kolik ağrıda ise ağrı genellikle çok şiddetlidir ve periyodik olarak azalıp artar. İçi boş organların tıkanmalarında oluşur, örneğin barsak tıkanması, üreter (idrar yolu) taşı, koledok (safra yolu) taşı.

​

Karın ağrısı bazı hastalıklarda ilk oluştuğu yer dışında da hissedilebilir, yani yansır. Örneğin, akut pankreatit ağrısı batın sol üst kadranda hissedilir, karında her iki yana ve arkaya bele doğru kuşak tarzında yansır. Akut kolesistit ağrısı batın sağ üst kadranda hissedilir, sağ omuza veya sağ kürek kemiğinin ucuna doğru yansır.

​

Karın ağrısı bazı durumlarda ilk oluştuğu bölgede biter, başka bir bölgede hissedilmeye başlar, yani yer değiştirir. Örneğin akut apandisitte ağrı önce hafif ve müphem olarak göbek veya göbeğin biraz üzerinde orta hatta hissedilir. Birkaç saat içinde buradaki ağrı yok olur ve batın sağ alt kadranda oluşur.

​

Akut batın sendromunda karın ağrısı dışında, bu sendroma neden olan hastalığa bağlı olarak başka şikayetler de bulunabilir. Bunlar kusma, iştahsızlık, kabızlık, ishal, gaz ve büyük tuvaletin hiç yapılamaması, sarılık, hematemez (kanlı kusma), melena (büyük tuvaletin katran renginde çıkması – kanama bulgusudur) gibi şikayetlerdir.

​

Tedavi sebep olan hastalığa göre değişir. Genellikle cerrahi tedavi gerekli olur. Hastalarda tanı konulmadan kesinlikle ağrı kesici alınmamalı ya da yapılmamalıdır !!! Aksi halde tanı ve tedavi, ağrı maskelenmiş olacağı için gecikir. Cerrahi tedavi gereği saptananlarda operasyon acildir.

​​

Akut batın sendromuna sebep olan başlıca hastalıklar şunlardır;

Akut apandisit, ince ve kalın barsak tıkanmaları, inkarsere (boğulmuş) fıtık, delinmiş peptik ülser, barsak delinmeleri, meckel divertiküliti, Boerhaave sendromu, divertikülit, inflamatuar barsak hastalıkları, Mallory-Weiss sendromu, gastroenterit, akut gastrit, akut kolesistit, akut kolanjit, karaciğer absesi, spontan karaciğer rüptürü, spontan dalak rüptürü, dalak infarktı, bilier kolik, akut hepatit, akut pankreatit, pankreas kist rüptürü, renal kolik, akut pyelonefrit, akut sistit, renal infarkt, ektopik gebelik rüptürü, torsiyone olmuş over tümörü veya kisti, rüptüre over kisti, akut salpenjit, dismenore, endometriozis, aort anevrizma rüptürü, akut iskemik kolit, mezenter arter embolisi, mezenter trombozu, intraabdominal abseler, primer peritonit, tüberküloz peritoniti.